Naast schrijven moet je ook schrappen

Misschien ken je de term wel, schrijven is schrappen. Maar misschien ook niet en denk je dat een boek schrijven alleen maar ‘leuk even schrijven’ is. Et voilà, klaar. Laat me je dan uit die droom helpen, want schrijven doe je niet even, en ook niet in één ronde. Schrijven ís namelijk ook schrappen. En herschrijven. En misschien nog wel een keertje.

Dat is het slechte nieuws…

… het goede nieuws is dat van schrappen je manuscript vaak zoveel beter wordt. Geen enkel (goed!) boek is vlotjes in één keer geschreven. Elk (goed!) boek dat ooit uitgebracht is, is eerst nog herschreven. En soms (regelmatig) zelfs meerdere keren. Als jij klaar bent met schrijven en het figuurlijke ‘Einde’ typt (het wordt al járen niet letterlijk meer in boeken geschreven, dus niet in je manuscript zetten hoor) heb je pas een eerste versie geschreven.

Als die eerste versie van je verhaal klaar is, is het tijd voor de volgende ronde: het herschrijven. Dat is zeker niet makkelijk. En vaak ook niet leuk. In eerste instantie. Want weet dat van elke herschrijfronde je verhaal echt beter wordt. Zie het als beeldhouwen. Eerst wordt uit een grote massieve homp in grove lijnen een beeld gehakt. Vervolgens wordt er met een kleiner beiteltje meer detail aangebracht door nog wat meer weg te hakken. Totdat je tevreden bent met het resultaat.

Een verschil met beeldhouwen is, dat er bij het schrijven van een boek soms ook drastisch geschrapt moet worden. (Zeker, soms moet een beeldhouwer ook wel eens drastisch wat wegtikken, maar dat is toch net anders.) Want in je enthousiasme heb je er misschien te veel bijgehaald, te langdradig geschreven of ben je onbedoeld van je plot of verhaallijn afgeweken. Je werkte het halve verhaal naar een spannende queeste toe, maar op een gegeven moment vergat je dat en ben je over andere dingen gaan schrijven. Als je het zo laat, heb je een verhaal dat niet klopt en spaak loopt.

Wanneer moet je dan schrappen?

Schrappen en schrijven hoeft niet altijd even drastisch, maar geloof me, het is vaker wel nodig dan niet. Of jouw verhaal het nodig heeft om stukken of misschien zelfs een plotlijn of een personage te schrappen is vaak zelf moeilijk te ontdekken. Je bent zelf blind voor je fouten, hiaten en valkuilen. En ander kan het er vaak feilloos voor je uitpikken. Daarom is het zo belangrijk om het te laten lezen door anderen als je klaar bent, en vóór je het naar een uitgeverij stuurt of zelf uitgeeft. (Beloof me dat je nooit je boek in eigen beheer uitgeeft zonder het eerst te hebben laten proeflezen én het van redactie te hebben laten voorzien! Je wilt je boek zo goed mogelijk laten zijn, toch?)

Wie kan het voor je proeflezen?

Je kunt proeflezers benaderen of misschien is het al tijd om een redacteur ernaar te laten kijken. Vooral die laatste zal aangeven wanneer passages of zinnen onduidelijk of overbodig zijn en beter geschrapt kunnen worden. Of waar je van je verhaallijn afgeweken bent.

Wees als eerste je eigen proeflezer

Je wilt het zo goed mogelijk naar proeflezers of een redacteur sturen. Ga dus het eerst zelf herlezen. Door er even afstand van te nemen, door het bijvoorbeeld drie weken te laten liggen en het dan te lezen alsof het van iemand anders is, zie je vaak al waar het hapert. En weet: als jij al ergens over struikelt, zal iemand dat zeker doen.

Drastisch schrappen

In de blogpost Big Magic it is vertelde ik al dat Elizabeth Gilbert eens in een kort verhaal zo drastisch had geschrapt, dat het niet meer op het verhaal van eerst leek. Maar toen ze het ging herschrijven was ze heel blij dat ze dat gedaan had. Het was er zo veel beter van geworden.

Cut it to the bone

Stephen King schreef in zijn boek On Writing:

‘When your story is ready for rewrite, cut it to the bone. Get rid of every ounce of excess fat. This is going to hurt; revising a story down to the bare essentials is always a little like murdering children, but it must be done.’

En Michael Crichton:

‘Books aren’t written – they’re rewritten. Including your own. It is one of the hardest things to accept, especially after the seventh rewrite hasn’t quite done it.’

Als de manuscripten (boeken in wording) van bestsellerauteurs drastisch herschreven (met schrappen tot op het bot) moeten worden, waarom zou jouw manuscript dat dan niet nodig hebben? Tenzij je beslist geen bestseller wilt schrijven natuurlijk.

Maar wat schrap je dan?

Er zijn een paar dingen waar je op kunt letten en die een indicatie zijn dat er herschreven en mogelijk ook geschrapt moet worden.

• Zakt je verhaal op een punt in en mist het ‘spanning’? Of kabbelt het maar een beetje voort?
• Is er een hoofdstuk dat stroef loopt?
• Zijn er hiaten die geen tijdsprongen zijn?
• Is het verhaal te lang of onsamenhangend?
• Haper je zelf bij herlezen op punten?
• Ga je al herlezend twijfelen over bepaalde dingen?
• Zijn er personages die ‘maar een beetje rondhangen’? En dus eigenlijk geen rol of doel hebben.

Lees je verhaal nogmaals kritisch door en maak aantekeningen waar jijzelf, als lezer, struikelt, hapert of de weg kwijt bent. Kijk ook kritisch naar welke stukken eigenlijk te saai, te traag of slechts een bruggetje naar een volgend hoofdstuk zijn. Dan wordt het tijd om drastisch te gaan schrappen. Gooi die vage, slappe, wollige of trage zin(nen) weg. Of misschien zelfs wel die laatste alinea of zelfs dat ene hoofdstuk, als het niets toevoegt.

Geschrapt geeft weer ruimte voor nieuwe dingen, dus houd je niet in. Let ook op clichés, onnodige herhaling en op stukken én personages die eigenlijk niets toevoegen aan je verhaal. Alles moet een doel hebben. Heeft die meneer met blauwe regenjas met hondje, die uitvoerig beschreven de straat oversteekt, verder geen doel? Schrap hem dan. Vier collega’s van de hoofdpersoon die een beetje vaag zijn of erg op elkaar lijken? Voeg ze dan samen tot twee, of misschien zelfs tot slechts één sterke persoonlijkheid met duidelijke kenmerken en karaktertrekken. Zo kan die college je hoofdpersoon én dus het verhaal ondersteunen.

It’s true: less is more

Weet dat als je het ook in minder woorden kan zeggen, je dat vaak ook beter kan doen. Haal daarnaast dubbel woorden eruit. Veel mensen hebben de neiging om in feite twee keer hetzelfde te zeggen, maar dan met een synoniem. Bijvoorbeeld: ze nam een hap van de heerlijke, smakelijke taart. Heerlijk en smakelijk zijn eigenlijk hetzelfde, ze zijn namelijk synoniemen. Dus één kan er weg. Als je er eens oplet zal je verbaasd zijn hoe vaak je dat ook doet.

Heb jij wel eens drastisch geschrapt in je schrijfwerk?

Groetjes, Giovanna