Flashbacks zijn een handige tool om een tweede verhaallijn, uit het verleden, in stukjes te vertellen. Veelal gebeurt dit door terugblikken of herbelevingen van de hoofdpersoon. Wat je kan met flashbacks en hoe je ze toepast lees je in deze blog.
In een flits
De naam flashback zegt het al: in een flits word je als lezer meegenomen terug in de tijd. Een belangrijk doel van flashbacks is het uitleggen waarom de hoofdpersoon is zoals hij is (bijvoorbeeld door een vreselijke jeugd of door een oorlogsverleden), of hoe hij is gekomen op het punt waar hij nu is.
Een verhaal begint bijvoorbeeld met een persoon die in een winkelcentrum er op los begint te schieten. Met flashbacks, bijvoorbeeld terwijl er in de rechtbank gevraagd wordt naar de reden en naar details, wordt duidelijk hoe die persoon tot die daad gekomen is. De verhaallijn van nu kan dan worden afgewisseld met de verhaallijn uit het verleden. Beginnend bij een moeder die hem kleineert en een vader die hem mishandelt. Dan werkt het verhaal door naar zijn schooltijd, waar hij ernstig gepest wordt. Ook op volwassen leeftijd wordt hij gehoond en bedonderd op zijn werk, maar ook zijn vriendin gaat er lachend met zijn beste vriend vandoor. De lezer gaat steeds meer begrijpen waarom de stoppen bij hem zijn doorgeslagen.
Geheim
Ook kun je door middel van flashbacks een geheim laten ontrafelen. Een vrouw die na het overlijden van haar moeder diens dagboeken op zolder vindt en een groot geheim ontdekt. Met elk dagboekdeel wordt er een stukje van het geheim ontsluierd.
Chronologisch
Pas wel op dat je met de flashbacks niet van de hak op de tak gaat. Gebruik de flashbacks het liefst zo veel mogelijk in chronologische volgorde. Spring je in de flashbacks telkens heen en terug, dan maakt dat de verhaallijn binnen die andere verhaallijn moeilijker te volgen en kan dan nogal eens voor verwarring zorgen. In het boek De boekhandel voor gebroken harten gebeurde dat bijvoorbeeld. Over een van de personages lees je via flashbacks over haar oorlogservaringen als Joodse in de Tweede Wereldoorlog. Soms kreeg je een flashback waarin ze moest overleven in een kamp. Later kwam een flashback na de bevrijding en later weer eentje in het kamp. Huh, maar de oorlog was toch al voorbij?
Van chronologie kan zeker wel afgeweken worden, maar laat dan duidelijk zien waarom je ineens weer verder terug in de tijd gaat. Geef de lezer een duidelijke reden en aanleiding voor dit heen en weer gaan. Een goede reden kan zijn dat er een nieuwe aanwijzing komt die iets opheldert wat eerder nog niet duidelijk was toen die scene de eerste keer als flashback langskwam.
Gehele flashback
Soms kan ook het hele verhaal eigenlijk één grote flashback zijn, als het verhaal zich in het verleden afspeelt en we dat als lezer meekrijgen omdat de hoofdpersoon aan iemand zijn (levens)verhaal vertelt. Een mooi voorbeeld daarvan is de film Titanic, waar het verhaal vertelt wordt door de hoogbejaarde Rose, en het hele verhaal (de film) verder een flashback is, over de fatale reis van de Titanic naar Amerika, 84 jaar eerder.
Een ander goed voorbeeld van dat het hele verhaal zowel één grote flashback is als dat het chronologisch is, is de boekenreeks de Napolitaanse romans van Elena Ferrante. Het verhaal begint in het nu: Elena wordt gebeld door Rino. Zijn moeder, Elena’s vriendin, is verdwenen. Elena besluit om het verhaal van zijn moeder, en dus ook haar eigen leven, op te schrijven. Ze gaat terug naar hun vroege kindertijd en beschrijft chronologisch hoe ze opgroeiden in een roerig Napels en hoe ze worstelend met het leven volwassen werden. Tot ze in het laatste van de vier boeken weer uitkomt bij het nu.
Leid je flashback in
Door je flashback in te leiden bereid je de lezer voor op de terugblik die komen gaat. Een mooie inleider kan bijvoorbeeld zijn: ‘Ze liep langs de bakker en een sterke speculaasgeur bracht haar terug naar haar jeugd. Koekjes bakken bij oma, bloem op haar wangen, beslag van de houtenlepel likken.’
Of: ‘Meneer Verbree liep met stevige pas richting het oude kerkhof. Hij was al laat, constateerde hij, kijkend op zijn horloge. Elke middag om drie uur ging hij naar het graf van zijn jaren geleden overleden vrouw. Stipt was hij daar, dat was hij haar verschuldigd. Hoe hij te laat had kunnen zijn vandaag begreep hij niet. Diep in gedachten liep hij langs de kwajongens die half achter een boom verstopt rotjes afstaken. Rakatakatak klonk het luid. Meneer Verbree gooide zich op de grond. ‘Zoek dekking, Joost. Het zijn de moffen ze hebben ons gevonden. Zorg dat ze je niet zien.’ Er klonk een enkel schot. ‘Joost, Joost waar ben je? Piet! Waar is Joost?’ Zo leg je een brug van het nu naar het oorlogsverhaal van meneer Verbree, die zijn kameraad Joost stervende terugvindt in een loopgraaf. En wellicht ook zijn vrouw verliest door zijn schuld.
Flashbacks en perspectief
Flashbacks kunnen zowel als het perspectief ligt bij de eerste persoon, als bij de derde persoon of bij een alwetende verteller. In het voorbeeld hierboven ligt het perspectief bij de derde persoon, of eventueel bij een alwetende verteller, als die ook het verhaal vanuit Piet of Joost gaat laten zien. Maar ook bij een perspectief vanuit de eerste persoon kan een flashback prima. Vaak wordt die ingeleid door een zin als ‘Ik herinnerde mij ineens…’ of ‘De geur van zoete ananas bracht mij in één klap terug naar de vakantie op Hawaii, twintig jaar terug.’ Waarop de gebeurtenissen op Hawaii volgen.
Combinatie
Een combinatie van perspectief en flashbacks zie je trouwens terug bij het voorbeeld van de vrouw die de dagboeken van haar moeder vindt. Het verhaal in de tegenwoordige tijd kan in ik-vorm zijn en vanuit de vrouw gezien. De flashbacks, via de dagboeken, zijn vanuit haar moeders point of view, en dus in derde persoon.
Tot slot, heeft een verhaal altijd flashbacks nodig? Zeker niet! Een verhaal kan ook volledig chronologisch zijn en beginnen bij de kindertijd en eindigen dat de hoofdpersoon aan het einde van zijn leven is en zijn verhaal aan een kleinkind vertelt.
Hou jij van het gebruik van flashbacks?
Groetjes, Giovanna
Wauw, mijn verhaal is dankzij flash backs inderdaad veel meer waard geworden. Ik ga in mijn volgende verhalen zeker meer flash backen met jouw tips.
Wat goed en wat leuk! Succes met schrijven!
Ik vind flashbacks altijd heel leuk en interessant. Zowel om te lezen als om naar te kijken in een serie. Ik heb zelf altijd het gevoel als ik een boek lees waarin dit is verwerkt, dat ik helemaal in het verhaal zit.
Gaaf dat jij het zo ervaart en het je helpt helemaal in het verhaal te zitten. Als flashbacks goed gebruikt worden, zowel in een boek als in een serie, heb je vaak niet eens echt in de gaten dat het een flashback is, omdat het zo natuurlijk is dat je naar dat moment in het verleden toe gaat. Dan voegt het ook echt wat aan het verhaal toe.
Bedankt voor mooie voorbeelden! Zelf vind ik flashbacks vaak wel heel verwarrend haha
Ja, jammer is dat, als ze juist verwarrend werken. Dan haalt het je alleen maar uit het verhaal en schiet het zijn doel voorbij. Zo zonde.
Wat heb je dit goed geschreven en ik doe dit zelf nooit..
bij een serie werkt het voor mij goed, want ik wil dan altijd de volgende gaan bekijken
Dankjewel, wat lief!
Bij een serie kan je daar zeker ook mooie cliffhangers mee maken, zodat de kijkers graag verder willen kijken.
Mooie voorbeelden! Ik vind dat je eigenlijk goed moet nadenken over het inzetten van flashbacks. In sommige boeken werkt het alleen maar verwarrend.
Ja, helemaal mee eens! Als het verwarrend werk en niets toevoegt, kan het beter niet gebruikt worden.
Meestal vind ik flashbacks in een boek fijn, maar ik vind het wel heel belangrijk dat je duidelijk weet wanneer je een flashback leest en wanneer je weer ‘in het heden’ bent. Meestal gaat dat goed, maar bij boeken waar dat (voor mij) niet duidelijk is, haak ik vaak af.
Leuk om te lezen hoe jij het gebruik van flashbacks ervaart. En herkenbaar ook. Het mooiste is een flashback verwerkt als je heel natuurlijk het verleden in geloodst wordt. Je weet dat je in het verleden bent zonder een al te groot ‘Huh? Wat nu?’-gevoel. Wanneer dat gevoel wel opspeelt, wordt je uit het verhaal gehaald. Logisch dat je dan afhaakt.
Bedankt voor die informatie. Ik lees het met plezier, maar heb het nog niet toegepast. Succes
Graag gedaan! Ook al pas je het nu nog niet toe, de kennis heb je alvast in huis nu. Wanneer je het nodig hebt, weet je alvast hoe je het kan gebruiken.